Klimaatadaptief bouwen

Het klimaat verandert, de bouwsector verandert mee. Met klimaatadaptief bouwen kunnen we de gevolgen van de klimaatverandering temperen en een betere leefomgeving creëren voor mens, plant en dier. Nu, en voor de komende generaties.

Extreem natte winters en kurkdroge, verschroeiend hete zomers met alle gezondheidsproblemen die erbij horen. Dieren- en plantensoorten die onder druk staan. De klimaatverandering zorgt ook in Vlaanderen voor voelbare gevolgen. Met klimaatadaptief bouwen tracht de bouwsector de natuur en de mens een handje te helpen en de hete en natte extremen af te toppen. Voor we aan de oplossingen toekomen, moeten we toch eerst nog even schetsen hoe ernstig het met het klimaat gesteld is.

Vlaanderen in top 100
Wim Garmyn, projectcoördinator Klimaatadaptief Bouwen bij Embuild Vlaanderen (de vroegere Vlaamse Confederatie Bouw), haalt er meteen een aantal sombere grafieken bij. “De temperatuurstijging is een wereldwijd fenomeen. De gemiddelde temperatuur ligt nu al een graad hoger dan in het jaar 1900. En in tegenstelling tot wat veel mensen denken, gaat de temperatuurstijging sneller in het noordelijk halfrond. Vlaanderen zit in de top 100 van de meest hittegevoelige gebieden.”

Oplossingen

Maar genoeg over de problemen, zijn er ook oplossingen? Zeker wel! Het klimaatjargon gebruikt hiervoor twee overkoepelende termen: mitigatie en adaptatie. Met mitigatie verwijzen we naar maatregelen om de verdere opwarming van de aarde te beperken. In de bouwsector gaat het dan bijvoorbeeld over het steeds strengere E-peil en de renovatieverplichting bij verkoop. Door het inzetten op isolatie (om minder energie te verbruiken), overschakelen naar minder schadelijke en hernieuwbare energiebronnen (zonne-energie, warmtepompen…), het verkleinen van de voetafdruk van bouwmaterialen (zoals steenstrips uit een elektrische oven in plaats van bakstenen uit een gasgestookte).

Aanpassen is nodig

Helpt zeker ook: inzetten op hergebruik van materialen, circulariteit en biogebaseerde materialen. Wim Garmyn: “Mitigatie is natuurlijk erg belangrijk, omdat je er de oorzaak mee aanpakt en de uitstoot vermindert. Maar mitigatie alleen is niet voldoende. We moeten ons ook aanpassen aan de gevolgen van de klimaatverandering.” Voor elk van de hierboven genoemde gevolgen heeft de bouwsector nu al adaptatie-oplossingen. Reflecterende materialen en witte dakbedekking helpen het hitte eilandeffect temperen. Waterdoorlatende materialen zorgen ervoor dat de bodem minder verhard is (bijvoorbeeld bij opritten, parkings en terrassen) en dat de grond meer water kan opnemen (dus: meer grondwater en minder overstromingen). Bij nieuwbouw en grondige renovatie is een regenwaterput vaak verplicht. Daarmee win je twee keer: er stroomt minder regenwater naar de riool, en je hebt gratis water om toiletten te spoelen, kledij te wassen of de tuin te sproeien.

Ecosysteemdiensten

Nog een belangrijk woord in het klimaatjargon: ecosysteemdiensten. Dat is een chic woord dat ons eraan herinnert dat de natuur ons allerlei voordelen oplevert. Eten en drinken – uiteraard –  maar ook zuivere lucht, groene ruimte om te ontspannen en te sporten, schaduw en verkoeling op hete dagen. Door het aandeel natuur in onze leefomgeving te verhogen, genieten we van extra ecosysteemdiensten. Als ontwikkelaar, stedenbouwkundige, architect en aannemer, maar ook als particuliere bouwheer, kan je daar mee aan de slag gaan en prachtige resultaten behalen.

Pergola

Een fraaie pergola in je tuin, een groendak dat je huis verfrist, bijen van nectar voorziet, een zwemvijver die niet met chloor maar met planten wordt gezuiverd… Belangrijk daarbij is dat al dat groen niet alleen bijdraagt aan onze fysieke gezondheid, maar ook belangrijk is voor mentaal welzijn én voor dieren en insecten.

Helaas hebben we het wel erg ver laten komen, zegt Wim Garmyn. “Vlaanderen is een groene woestijn, waarin de natuur erg versnipperd is en vooral bestaat uit intensief gebruikte landbouwgebieden en tuinen.” Maar ook hier is veel ruimte voor verbetering. Niet alleen in mei, maar ook in andere maanden blijft het aangewezen om niet de hele tuin te millimeteren en de tuin niet te herleiden tot enkel gazon.

Stapstenen

Om natuur ruimte te geven en om dieren de kans te geven om zich te verplaatsen en te bevoorraden, is het goed om in stapstenen te denken. Via hagen, houtkanten, bomenrijen, eoducten en andere faunapassages ontstaan corridors waarlangs dieren zich kunnen bewegen en hun populatie in stand houden en uitbreiden. Daarbij kunnen overheden, bedrijven en burgers echt wel het verschil maken. Door bijvoorbeeld vooral te kiezen voor inheemse planten en boomsoorten. Door bomen zo lang te laten staan als mogelijk, want de ecosysteemdiensten nemen toe met de leeftijd. Door waterpartijen toegankelijk te maken voor dieren. En door te zorgen voor een goede bodem – ook heel belangrijk op werven – want dat is tenslotte het fundament van alles wat er groeit.